Ahmet Haşim'in Mektubu
- Murat Durdu
- 24 Eyl
- 3 dakikada okunur
Ahmet Haşim'in, 3 Eylül 1919 tarihinde Manisa Milletvekili Refik Şevket Bey'e (bazı kaynaklarda Şevket İnce olarak da anılır) yazdığı mektup, Anadolu'nun o dönemki içler acısı halini çarpıcı bir şekilde anlatan önemli bir belge niteliğindedir.
Mektup, Kurtuluş Savaşı'nın zorlu şartlarını, kıtlık, yoksulluk ve halkın çaresizliğini betimler.
Sevgili Refik,
İhtimal sana fazla yazıyorum. Fakat ben bundan memnunum. Bulunduğum noktalardan sana doğru uçurduğum bu mektuplarla pervaz-ı evraktan hasıl olmuş ve bütün mesafeler boyunca mümted, maddi ve manevi bir bağ ile kendimi sana bağlı tutmak istiyorum. Muhaberatımızın bu tevâlisi seni iz'ac ediyor mu?
Geçen mektubumu Niğde'den yazmış ve o mektubu gönderdikten sonra livanın bütün kazalarını teftişe çıkmıştım. Yirmi gün süren ve nice bağ ve bahçe safalarına rağmen ruhumda hiçbir hakikî lezzetin hatırasını bırakmayan bu devrenin hitamında bu gün Niğde'ye avdet ettim. Niğde teftişi son bulmuştur.
İâşe Heyet-i Teftişiyesine girdiğim günden beri kazandırmış olduğum meblağ iki bin liraya baliğdir. Benim ziyanım ise pek çoktur. Evvelâ sıhhatim bozuldu. Hayli keçi eti yedim. Birçok da beyhude masraflar ettim ve rahatımdan da birçok şey kaybettikten sonra yerimden de oldum. Yakında, belki, üç gün sonra İstanbul’a gidiyorum.
Anadolu Türklerinin karınları kurtlarla yüklü ve kanları bu kurtların salgıladığı parazitlerle dolu bulunuyor. Cinsi, yakın bir yok olma ile tehdit eden bu hâlin sebebi neymiş bilir misin? Beslenme eksikliği. Anadolu'da açlık var. Bademle, zeytinyağı ile ve bir parça ekmekle bir insan nasıl yaşar? Anadolu'da halkın beslenişi bu surette. Anadolu'da et yok. Tavuk yok. Balık yok. Meyve yok. Sebze yok. Süt yok. Peynir yok. Yoğurt yok. Anadolu'da açlık var.
Anadolu'da evler tezekle sıvanmış. Duvarlar tezekle sıvanmış. Tezekle sıvanmış evlerin içinde tezekle sıvanmış fırınlar var. Tezekle sıvanmış fırınlarda tezek yakılıyor. Tezekle sıvanmış evlerin önünde tezekle sıvanmış avlular var.
Avlularda tezekle sıvanmış kandiller yanıyor. Tezekle sıvanmış evlerin damlarında tezekle sıvanmış çuvallar duruyor. Çuvallarda tezek var. Tezek Anadolu'da her şeydir. Tezek yakıt, tezek sıva, tezek kandil, tezek çamur, tezek ekmek, tezek para, tezek hayat.
Tezeğin bu adamlar nezdindeki kıymeti hayret vericidir. Sürüler meraya çıkarken veyahut akşam şehre girerken kadın ve çocuk, gözleri nurlu bir noktaya cezp edilmiş gibi, öküz kıçlarından bir saniye dikkatlerini ayırmayarak ve yüzlerce rakipten geri kalmak korkusuyla seri adamlarla koşarak, öküz götünden düşen en ufak bok parçasını toplamak üzere dirseklerine kadar bulaşık elleri ve hırstan gözbebekleri fırlamış gözleriyle yere kapanırlar. Bu boklar toplanır, sepetlere doldurulur, evlere cem ettirilir ve nihayet bir altın hamîresi yoğurur gibi, altın gerdanlıklı genç kadınlar beyaz kollarıyla onu yoğururlar ve muntazam yuvarlaklar hâline koyup kurumak üzere duvara yapıştırırlar.
Anadolu'da yol yok. Dağlar, tepeler, ovalar, dereler... Hepsi yol. Anadolu'da su yok. Çamur var. Çamurda su var. Anadolu'da ekin yok. Ot var. Ottan ekin var. Anadolu'da hayvan yok. Kurt var. Kurttan hayvan var. Anadolu'da insan yok. Hayalet var. Hayaletten insan var.
Anadolu'da umut yok. Karanlık var. Karanlıkta umut var. Anadolu'da vatan var. Vatan Anadolu'dur.
Refik, Anadolu hakkında sana daha çok yazacak şeyler varsa da mektuba gülünç bir makale süsü vermemek için bu konuyu burada kesiyorum. Görüşmek üzere, sevgilerimle.
Ahmet Haşim
3 Eylül 1919, Niğde
Bu mektup, Ahmet Haşim'in Anadolu'daki iaşe (erzak) teftişi görevi sırasında yazdığı gözlemleri yansıtır ve dönemin yoksulluğunu, halkın hayatta kalma mücadelesini etkileyici bir üslupla betimler. Mektup, Türk edebiyatı ve tarih açısından önemli bir kaynaktır; Yakup Kadri'nin Yaban romanı gibi eserlerle paralellikler taşır.
Yorumlar