Tengri kimdi?

Eski ve Orta Çağ Türk yazıtlarında, özellikle de Tonyukuk, Kül Tigin ve Bilge Kağan abidelerinde Tanrı hakkında verilen bilgilerden yola çıkarak onun başlıca sıfatlarını şöyle sıralayabiliriz:

1. Tanri ebedidir, başlangıcıı ve sonu hakkında hiçbir bilgi olmadıği gibi tasviri de yoktur.

2. Deus otiosus konumunda olsa da her şeyin yaratıcısı odur.

3. Tanrı yalnız devleti, milleti korur; fertlerin işine karışmaz.

4. Kağana bilgelik, otorite, kut veren ve kutu geri alan da Tanrı'dir.

5. Her şeyi bilen, gören olduğu için her şeyin sorumlusu da O'dur.

6. Yaşam ve ölüm onun elindedir.

7. İnsanların duasını kabul edendir.

8. İnsanoğlunu, belirlediği zamanda ve belirlediği şekilde öldüren mutlak güçtür.

9. Adildir, adaleti sağlayandır.

10. Ödül ve ceza vericidir.

11. İnsanların refahı onun isteğine bağlıdır.

12. Zalimleri lanetleyendir.

Bu işlevler mitolojik çağdan günümüze kadar korunmuş Tanrı inanci ile alakalıdır.

Eski Türkler Tengri'ye ellerini açarak dua eder, iyi işlerin karşılığında ödüllendirilmek isterdiler. Eski Türk kaynaklarından, özellikle de Türk yazıtlarından, Tengri'nin bireylere ve bazen de tüminsanlara bazı suçladən dolayı ölüm gibi ağır ceza verdiğine dair bazı bilgiler elde etmek mümkündür.

Aynen alıntı :

BAYAT, F. Türk Şaman Mitolojisinin Teonimleri, Ötüken Yay., İstanbul, 2023.,s.87