Türk Mitolojisinde ilk yaratılış

Türk mitolojisindeki en bilinen ve temel yaratılış efsanesi Altay Yaratılış Destanı'dır. Bu destan, evrenin ve insanın nasıl oluştuğunu anlatır.

* Başlangıçta Her Şey Su idi: Destana göre, evrende hiçbir şey yokken sadece uçsuz bucaksız, büyük bir su vardı. Bu suyun üzerinde Ülgen adında bir tanrı uçmaktaydı. Ülgen, evreni ve dünyayı yaratmak ister, ancak yalnız başına bunu başaramaz.

* Ak Ana'nın Ortaya Çıkışı: Ülgen yalnızlıktan sıkılıp ne yapacağını düşünürken, su dalgalanır ve suyun içinden Ak Ana (Ak Ene) adında bir varlık çıkar. Ak Ana, Ülgen'e "Yarat, oldum de olsun!" diyerek yaratma gücünün sırrını fısıldar ve suya geri döner, bir daha da görünmez.

* Yeryüzünün Yaratılışı: Ak Ana'nın bu sözü üzerine Ülgen, yaratmaya başlar. Önce yeri, sonra sırasıyla güneşi, ayı, yıldızları ve insanı yaratır. Yeryüzünü yaratmak için toprağa ihtiyacı vardır.

* Erlik'in Ortaya Çıkışı ve Kötülüğün Başlangıcı: Bu sırada Erlik adında bir varlık ortaya çıkar. Bazı anlatılarda Ülgen'in yarattığı ilk insan, bazı anlatılarda ise onun karanlık yüzü veya ikizi olarak geçer. Erlik, Ülgen'e toprak bulup getirebileceğini söyler. Ülgen sinirlense de Erlik suya dalar ve suyun dibinden bir dağ bulur, oradan bir parça toprak koparıp ağzına atar. Bir parça toprağı da Ülgen'e verir. Ülgen bu toprağı suyun üzerine serper ve "Yaptım oldu!" der. Toprak büyümeye başlar.

Ancak Erlik'in ağzına attığı toprak da büyümeye başlar ve onu boğacak hale gelir. Ülgen'in "Tükür!" buyruğuyla Erlik ağzındaki toprağı yere tükürür. Bu tükürükler, başlangıçta dümdüz olan dünyaya tepeler, dağlar, dereler ve çukurlar olarak yansır. Bu durum, dünyanın düzgünlüğünü bozarak kötülüğün ilk izlerini taşır.

* İnsanın Yaratılışı ve Erlik'in İhaneti: Ülgen, toprağı ve yeryüzünü yarattıktan sonra insanı yaratmaya karar verir. Bazı anlatılarda kamıştan kemikleri, kilden bedenleri olan yedi erkek yaratır ve onlara ruh üfler. Erlik ise Ülgen'in yaratılışına müdahale etmeye çalışır ve insanlara kötülüğü, ölüm ve hastalıkları getirir. Ülgen, Erlik'in bu ihanetine kızarak onu yer altı dünyasına sürer ve orayı Erlik'in yönetimine verir.

* Gök Katları ve Yaratılışın Tamamlanması: Ülgen, yeryüzünü ve insanı yarattıktan sonra gökleri de yedi veya dokuz kat olarak yaratır ve buralara iyi ruhları yerleştirir. Kendisi de göğün en yüksek katına yerleşir.

Bu destan, Türk mitolojisindeki kozmogonik (evrenin yaratılışına dair) anlatıların temelini oluşturur ve Türk halklarının dünya görüşünü, iyilik-kötülük mücadelesini ve insanın evrendeki yerini anlamak için önemli bir kaynaktır.