Vasilisa ve Baba Yaga

Rus (Slav) mitolojisinin en ünlü anlatılarından biri “Baba Yaga ve Vasilisa” mitidir. Bu öykü, hem halk masalı hem de mitolojik unsurlar taşır.

Baba Yaga ve Vasilisa’nın Hikâyesi

Bir zamanlar, Vasilisa adında güzelliği ve iyiliğiyle bilinen bir kız yaşarmış. Henüz küçükken annesi ölmeden ona sihirli bir bez bebek bırakmış ve “Zor zamanlarda bu bebek sana yol gösterecek” demiş.

Babasının yeniden evlenmesiyle Vasilisa’nın hayatı zorlaşır. Üvey annesi ve kız kardeşleri ona eziyet eder, türlü işkenceler yapar. Ama Vasilisa ne zaman darda kalsa, annesinin verdiği bebek ona yardım eder. Bebek gece onun için işlerini yapar, yollar gösterir.

Bir gün üvey annesi, kız kardeşleriyle birlikte bir plan kurar. Vasilisa’ya karanlık bir gecede, ateş almak için ormanların derinliklerinde yaşayan korkutucu cadı Baba Yaga’nın kulübesine gitmesini emrederler. Kulübe, tavuk ayakları üzerinde yürüyebilen, kendi etrafında dönen sihirli bir evdir.

Vasilisa, korku içinde olsa da annesinin bebeğini yanına alarak yola çıkar. Ormanda karşısına üç atlı çıkar:

• Biri beyaz at üzerinde, sabahı simgeler,

  
  

• Biri kırmızı at üzerinde, güneşi simgeler,

  
  

• Biri siyah at üzerinde, geceyi simgeler.

Onlar, Baba Yaga’nın hizmetkârlarıdır.

Sonunda kulübeye varır. Kulübenin etrafında, içi kafatası lambalarıyla parlayan kemiklerden yapılmış bir çit vardır. Baba Yaga, Vasilisa’yı görür ve içeri alır. Ona korkunç görevler verir: evi temizlemek, yiyecek hazırlamak, devasa çamaşırları yıkamak... Baba Yaga, yapamazsa onu yiyeceğini söyler.

Vasilisa çaresiz kalır ama gece olunca sihirli bebeği her işi kusursuzca yapar. Baba Yaga şaşırır, fakat onun iyilik ve temizliğine saygı duymaya başlar. Vasilisa’ya ateş vermeye karar verir. Ancak bu ateş, bir kafatası fenerinin içindedir.

Vasilisa feneri alıp eve döner. Oraya vardığında, kafatası feneri ışık saçarken üvey annesi ve kız kardeşleri ateşin gücüne dayanamayıp yanarak yok olurlar. Böylece Vasilisa zalimlikten kurtulur.

Sonraki anlatımlarda Vasilisa, başkentin yolunu tutar, usta bir dokumacı olur ve sonunda Çar’ın (kralın) dikkatini çekerek onunla evlenir. Bebek ise her zaman yanında kalır.

Sembolizm

Baba Yaga: Hem korkunç hem bilge bir varlık. Yıkıcı olduğu kadar dönüşüm sağlayıcıdır. Kimi zaman “ölümün eşiği”ni simgeler.

Sihirli Bebek: Annenin koruyucu sevgisi ve içsel sezginin simgesidir.

Kafatası Feneri: Hakikatin ışığı, kötülüğü yok eden arındırıcı ateş.

Üvey Anne ve Kardeşler: Kıskançlık ve baskının sembolü.

Vasilisa: Saf ruh, içsel gücü ve annesinin sevgisi sayesinde karanlığı aşan kahraman.