Bir saat niye 60 dakika?

Bir saatin neden 60 dakika olduğu, çok eski bir hikâyeye dayanır: Mezopotamya'daki Sümerler ve Babilliler'e kadar uzanır (yaklaşık MÖ 2000-3000 yılları).

Ana sebep

60 tabanlı (altmışlık) sayı sistemi

Babilliler, günlük hayatta 10 tabanlı (onluk) sistem kullanmalarına rağmen, zaman ve açı ölçümlerinde 60 tabanlı sistemi tercih ettiler. Bunun birkaç pratik sebebi vardı:

60 çok iyi bölünebilen bir sayı

60 → 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 12, 15, 20, 30, 60 ile tam bölünür.

Yani neredeyse her kesir temiz çıkar. Mesela:

1/3 saat = tam 20 dakika

1/4 saat = tam 15 dakika

1/6 saat = tam 10 dakika

10 tabanlı sistemde böyle temiz bölünmeler olmaz (örneğin 1/3 saat = 33.333... dakika olurdu, çok pratik değil).

Parmakla sayma tekniği

Babilliler sol elin başparmağını kullanarak diğer dört parmağın 12 boğumunu sayıyorlardı (her parmakta 3 boğum × 4 parmak = 12). Sağ elleriyle de 5’er 5’er sayarak 12 × 5 = 60’a ulaşıyorlardı. Bu sistem hem hızlı hem pratikti.

Gökyüzü gözlemiyle uyumlu

Bir yıl yaklaşık 360 gün kabul ediliyordu (12 ay × 30 gün).

Daire 360 derece oldu (60 × 6).

Saat de aynı mantıkla günün 24 saati → her saat 60 dakika → her dakika 60 saniye şeklinde 60 tabanlı olarak bölündü.

Neden 100 dakika yapmadılar?

Fransız İhtilali sırasında (1793-1795) gerçekten denediler! "Decimal zaman" diye 10 saatlik gün, 100 dakikalık saat, 100 saniyelik dakika sistemi getirdiler. Ama halk hiç alışamadı, çok karmaşık buldu ve birkaç yıl içinde vazgeçildi. 60’lık sistem o kadar köklü ve pratikti ki, hâlâ kullanıyoruz.

Özetle

Saat 60 dakika, çünkü:

• Babilliler 3500-4000 yıl önce 60 tabanlı sistemi buldu,

• Bu sistem bölme açısından çok avantajlıydı,

• Zaman, açı ve takvim ölçümlerinde tutarlılık sağladı,

  
  

Ve bir kere yerleşince, bütün dünya binlerce yıldır değiştiremedi.

Yani 60 dakika tamamen tarihsel ve matematiksel bir miras – biraz da "iyi ki böyle kalmış" dediğimiz bir şey! 😄