Dürzîler ve inanç esasları

Dürziler, Orta Doğu'da yaşayan, 11. yüzyılda İslamiyet'in Şii mezhebinin İsmailiyye kolundan köken alarak ortaya çıkmış tek tanrılı dini bir topluluktur. Kendilerine "Muvahhidun" (birleştiriciler, tek tanrıcılar) derler.

Dürzilik

Tarihsel Kökenleri ve İnançları

Dürziliğin inançsal kökeni Mısır'daki Fatımi Devleti'ne dayanır. Araştırmacılar, Dürziliğin tarih sahnesine çıkışını, Fatımi Halifesi Ebû Ali el-Mansûr el-Hâkim bi-Emrillah'ın kendisinin Tanrı olduğu fikrini ileri sürdüğü 1017 yılı olarak kabul ederler. Hâkim'in ulûhiyet iddiası ve bu iddiasını yaymaya çalışması halkın tepkisine neden olmuştur. Dürziliğe adını veren Muhammed b. İsmail Neştekin ed-Derezi de bu dönemde yaşamış, ancak halk tarafından öldürülmüştür.

Dürzi inancı, Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam inançlarına benzer şekilde tek tanrılıdır. Dürzi teolojisi, Yeni Platoncu düşünceden ve bazı gnostik ile ezoterik gruplardan etkilenmiştir. Dürziler, Tanrı'nın yeryüzünde belirli dönemlerde insan suretinde tecelli ettiğine ve en son ve en yüce zuhurunun Fatımi Halifesi el-Hâkim bi-Emrillah olduğuna inanırlar. Hâkim'in ölümünü "gizlenme" (gaybet) olarak yorumlar ve kıyametten önce döneceğine inanırlar.

Dini Uygulamalar ve Yaşam Tarzı

Dürziler, İslam'ın beş şartının batıni veya ezoterik bir yorumunu takip ederler. Ancak genel olarak namaz, oruç ve hac gibi hükmü kaldırılan ibadetlerin yerine Hamza b. Ali tarafından oluşturulan yedi esasa uyarlar. Bu esaslardan bazıları şunlardır:

* Doğru sözlülük: Namazın yerine geçirilmiş bir kuraldır.

* Din kardeşlerini korumak: Dürzi toplumunu bir arada tutan önemli bir anlayıştır.

* Malî gücü yeterli olanın başkasından yardım istememesi: Zenginlerin fakirlere yardım etmesini teşvik eder.

* Sır saklama: İnançlarını ve öğretilerini gizli tutarlar.

Dürzilerde tenasüh (ruh göçü) inancı vardır. Ruhların bedenlerde bulunduğunu ve insan ölünce ruhun derhal başka bir cesette yeniden doğduğunu, buna "gömlek değiştirme" anlamına gelen tekammus adını verdiklerini düşünürler. Ruhların sayısı sabittir, artmaz veya eksilmez.

Dürzi toplumunda çok eşlilik ve cariyelik yasaktır. Kadın ve erkek eşit kabul edilir ve miras eşit şekilde paylaşılır. Ayrıca, Dürzi toplumu dışından biriyle evlilik de yasaktır. Boşanma hakkı hem erkekte hem de kadında bulunur ve mallar eşit şekilde taksim edilir.

Dürzi toplumu temelde Ukkâl (dinin sırlarına ermiş, bilginler) ve Cuhhâl (sıradan halk, cahiller) olmak üzere iki ana gruba ayrılır. Ukkâl, dini önderlerdir.

Coğrafi Dağılım ve Demografi

Günümüzde yaklaşık 1 milyon ile 2.5 milyon arasında Dürzi olduğu tahmin edilmektedir. En yoğun olarak Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün'de yaşarlar.

* Suriye: Yaklaşık 700.000 Dürzi'nin yaşadığı tahmin edilmektedir. Özellikle Süveyda şehri ve çevresi Dürzilerin yoğunlukta olduğu bir bölgedir.

* Lübnan: 280.000 - 350.000 civarında Dürzi nüfusa sahiptir.

* İsrail: İsrail ve işgal altındaki Golan Tepeleri'nde yaklaşık 118.000 - 152.000 Dürzi yaşamaktadır. İsrail'de Dürziler askerlik hizmeti de yaparlar.

* Diğer Ülkeler: Ürdün, ABD (20.000), Avustralya (10.000) ve Venezuela gibi ülkelerde de Dürzi toplulukları bulunmaktadır.

Kutsal Metinleri

Dürzilerin kutsal kabul ettiği risalelerin bir araya getirildiği mecmuaya Resailü'l-Hikme adı verilir. Bu koleksiyon, "el-Hikmetü'ş-Şerife", "Kitâbü'l-Hikme", "Tevhidi Hikmet Kitapları" gibi farklı isimlerle de bilinir. Yaklaşık 111 risaleden oluşan bu metinler, Hamza b. Ali, İsmail et-Temimi ve Muktena Bahauddin gibi isimler tarafından yazılmıştır. Dürziliğin ezoterik bir yapıya sahip olması nedeniyle bu metinler uzun süre gizli tutulmuştur.

Dürziler, Ortadoğu'nun köklü ve özgün inanç gruplarından biridir. Gizemli yapıları ve kapalı toplum özellikleriyle dikkat çekerler.