Köçekçe

Köçekçe, Osmanlı eğlence ve saray kültüründe çok önemli bir müzik-dans türüydü. Hem bir müzik makamı/makamlar dizisi hem de bu makamla icra edilen şarkı formu hem de özellikle bu şarkılarla yapılan erkeksi rakkaslık (dans) anlamına geliyordu.

Köçekçe

Köçekçe’nin temel özellikleri

Dansçıları: Köçekler

15.-19. yüzyıl arasında genellikle 14-20 yaş arası, güzel yüzlü, ince yapılı erkek çocuklar/gençlerdi. Çoğu Rum, Ermeni, Yahudi veya Çingene kökenliydi. Kadın kıyafeti giyerlerdi (şalvar, entari, yelek, başlarına püsküllü fes veya çiçekli başlık), ama sakallarını tıraş ederlerdi.

Uzun saçlı veya peruklu olurlardı, belden aşağısı tamamen kadın gibi görünürdü.

Bu dansçılar “köçek” diye anılırdı; “köçekçe” de onların dans ettiği müzik ve şarkılara verilen isimdi.

Müzik tarzı

Çok hızlı tempolu, ritmik ve coşkulu şarkılardı. Genellikle 9/8’lik (aksak) veya curcuna usulünde yazılırdı.

En meşhur makamları: Hicaz, Hüzzam, Karcığar, Bayati, Uşşak, Rast köçekçeleri.

Sözleri çok kere aşırı müstehcen, eşcinsel ima ve temalar içerirdi (saray ve erkek meclislerinde bu normaldi).

Nerede icra edilirdi?

• Saray işret meclislerinde

• Sadrazam ve zengin konaklarında

• Düğünlerde, sünnet törenlerinde

• Kahvehanelerde, meyhanelerde (özellikle 18. yüzyıl İstanbul’unda Galata ve Kasımpaşa’da köçek kahveleri çok meşhurdu)

  
  

Lale Devri’nde (1718-1730) ve 19. yüzyıl başında en parlak dönemini yaşadı.

Köçek

Yasaklanması

1856’da II. Abdülmecid döneminde köçeklik ve köçekçe dansı resmen yasaklandı.

Sebebi ise “ahlâksızlığa yol açtığı, erkeklerin kadın kılığına girmesinin şeriata aykırı olduğu” düşüncesiydi. 1857’den sonra köçekler yerine kadın dansözler (çengiler, rakkaseler) ön plana çıktı.

Kısaca: Köçekçe, Osmanlı’nın en renkli, en erotik, en tartışmalı ama bir o kadar da sanatsal eğlence türüydü. Hem müzik hem dans hem de dönemin cinsel kültürünün aynasıydı.