Peşkeş çekmek

Peşkeş çekmek deyimi Türkçe'de şu anlamlara gelir; rüşvet vermek, hediye vererek bir işini gördürmek anlamındadır.

Özellikle bir makam sahibine, yetkili birine işini yaptırmak için hediye, para veya değerli bir şey sunmak.

Örnek: "İhaleyi almak için müdüre peşkeş çekmiş."

Bir şeyi (genellikle bir kadını) birine sunmak, vermek (argo ve aşağılayıcı anlamda)

Özellikle eski dönemlerde bir erkeğin bir başka güçlü/erkeğe bir kadın hediye etmesi anlamında kullanılır. Günümüzde daha çok argo ve küçümseyici bir şekilde “kadını birine sunmak” anlamında kullanılır.

Deyimin kökeni

“Peşkeş” kelimesi Farsça kökenlidir:

Farsça pīşkeş (پیشکش) = “hediye, sunulan şey, armağan”

“Pīş” = önüne, ileri + “keş” = çekmek → “öne çekip sunmak, takdim etmek” anlamındadır.

Osmanlı döneminde özellikle şu şekilde kullanılmıştır:

Sarayda veya devlet yönetiminde birine sadakat göstermek, bir iş gördürmek veya teşekkür etmek amacıyla değerli hediyeler (kumaş, at, köle, cariye vb.) sunulurdu. Buna peşkeş denirdi.

Padişaha veya üst düzey yöneticilere bağlılık göstergesi olarak vilayetlerden, beylerden, elçilerden gelen hediyelere de “peşkeş” denirdi. Bu hediyeler bazen çok değerli olurdu (altın, mücevher, güzel cariyeler vs.).

Zamanla kelime olumsuz bir anlam kazanmış ve özellikle rüşvet ya da birini (özellikle kadını) birine sunma anlamında aşağılayıcı bir deyim haline gelmiştir.

Kısaca özet:

Peşkeş = Osmanlı’da resmi/yarım-resmi hediye, sunulan armağan

Peşkeş çekmek = birine hediye/rüşvet vererek işini görmek veya bir şeyi (kişiyi) sunmak

Kökeni: Farsça “pīşkeş” = hediye, takdim edilen şey.

Günümüzde genellikle olumsuz ve alaycı bir şekilde kullanılır.