Selanikli Sabetaycılar; bir Yahudi topluluk

​Selanikli Sabetaycılar, 17. yüzyılda yaşamış ve kendisini Mesih ilan eden Yahudi mistik Sabetay Sevi'nin takipçilerinden oluşan, dini ve kültürel olarak eşsiz bir topluluktur. Onlar, dışarıdan Müslüman gibi görünürken, gizlice Sabetay Sevi'nin mistik öğretilerine inanmaya devam etmişlerdir. Bu topluluk, kendilerini diğer toplumlardan ayırmak için "Dönme" adıyla da bilinir.

​Sabetay Sevi ve Sabetaycılığın Doğuşu

​Hareketin kökeni, 1626'da İzmir'de doğan Sabetay Sevi'ye dayanır. Kabala öğretilerini derinlemesine inceleyen Sabetay Sevi, 1665 yılında kendisini beklenen Mesih ilan etti. Çok kısa bir sürede geniş bir takipçi kitlesi edindi. Ancak, Osmanlı yönetimi tarafından Edirne'de tutuklandıktan sonra, 1666 yılında Sultan IV. Mehmed'in huzurunda ya idam edilmeyi ya da İslam'ı seçmeyi teklif etmesi üzerine Müslüman oldu.

​Bu olay, geleneksel Yahudiler için büyük bir şok ve ihanet olarak görülse de, Sabetay'ın takipçileri (Sabetaycılar), bu durumu onun mistik bir görevinin parçası olarak yorumladılar. Onlara göre Mesih, inançlarını gizlemek için "dışsal" olarak farklı bir dine geçmiştir. Bu mistik dönüşüm, cemaatin "zahiren (görünürde) Müslüman, batınen (içsel olarak) Sabetaycı" olan kimliğini şekillendirdi.

​Selanik ve Dönme Cemaati

​Sabetaycılar, özellikle Selanik şehrine yerleşerek burada güçlü bir cemaat kurdular. 19. yüzyılın sonlarında Selanik, Osmanlı İmparatorluğu'nun en büyük ve en canlı Yahudi nüfusuna sahip şehirlerinden biriydi. Bu durum, Sabetaycıların hem Müslüman hem de Yahudi toplumundan kendilerini soyutlayarak özgün bir kimlik geliştirmelerine olanak sağladı.

​Selanik'te Sabetaycılar, resmi olarak Müslüman isimler kullanır, camiye gider ve çocuklarını Müslüman okullarına gönderirlerdi. Ancak kendi aralarında evlenir, kendine özgü bir takvimle bayramları kutlar ve gizli ritüellerini (özellikle baharın gelişini kutlayan "Kuzu Gecesi") yerine getirirlerdi. Topluluk içindeki farklı gruplar (Karakaslar, Yakubiler, Kapaniler gibi) kendi geleneklerini sürdürseler de, hepsi Sabetay Sevi'ye bağlılıkta birleşirlerdi.

​

Lozan Mübadelesi ve Günümüzdeki Durumları

​1923 yılında Türkiye ile Yunanistan arasında gerçekleşen Nüfus Mübadelesi sırasında, Sabetaycılar dini kimlikleri (resmi olarak Müslüman olmaları) nedeniyle Yunanistan'dan ayrılarak zorunlu olarak Türkiye'ye göç ettirildiler. Selanik'ten gelen bu topluluk, ağırlıklı olarak İstanbul'a yerleşti.

​Günümüzde, Sabetaycılar olarak bilinen bu topluluk, Türkiye'nin modernleşme sürecinde önemli rol oynamış, iş, sanat ve entelektüel çevrelerde başarılı olmuşlardır. Nesiller geçtikçe gelenekler zayıflasa da, aralarındaki sıkı sosyal bağlar hala devam etmektedir. Kanaatimce Onlar, Türk toplumu içinde hem gizemli hem de entegre olmuş, benzersiz bir kültürel ve dini mirası temsil etmektedirler.